تیرانو سورس رکس

تیرانوسور محدوده زمانی: کرتاسه پسین

جمجمه تیرانوسور در پاله دلا دکوور^[۱] پاریس
طبقه‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	سوسماریان
Superorder:	دایناسورها
راسته:	خزنده‌وَرَکیان^[۲]
زیرراسته:	ددپایان^[۳]
بالاخانواده:	ستمگرسوسمارشکلان^[۴]
تیره:	ستمگرسوسماران^[۵]
زیرتیره:	ستمگرسوسماریان^[۶]
سرده:	تیرانوسور آزبورن، ۱۹۰۵
گونه‌ها
تی. رکس

تیرانوسوروس، (به انگلیسی: Tyrannosaurus) برگرفته از واژه‌ای لاتین به معنای «مارمولک ستمگر»،^[۷] هم‌چنین مشهور با عنوان تی‌رکس، دایناسور گوشتخواری از دورهٔ کرتاسه^[۸] می‌باشد.

تیرانوسور یک دسته از دایناسورهای ددپا است گونهٔ مشهور تیرانوسور رکس (رکس در لاتین به معنی پادشاه می‌باشد) به صورت عامیانه به تی رکس^[۹] مختصر می‌شود، این نام در فرهنگ عمومی دنیا ماندنی شده‌است. آن‌ها در سراسر آمریکا شمالی امروزی زندگی می‌کردند با یک گسترهٔ خیلی وسیع‌تر نسبت به بقیهٔ ستمگرسوسماران.

سنگواره‌هایی از تی رکس در انواع شکل‌های تاریخی سنگ مربوط به سه میلیون سال آخر دورهٔ کرتاسه پیدا شده‌اند. (تقریباً ۶۸ تا ۶۵ میلیون سال قبل) آن‌ها در میان آخرین دایناسورهای پرنده بوده‌اند که پیش از رویداد انقراض سوم کرتاسه^[۱۰] می‌زیستند.

همانند تیرانوسورسانان دیگر، تیرانوسور یک گوشتخوار دو پا با یک جمجمه بزرگ که با دم بزرگش تعادلش را ایجاد می‌کرده‌است. نسبت به پاهای عقب بزرگ و نیرومند، اندام‌های جلوی تیرانوسور کوچک بودند. تی رکس بزرگترین تیرانوسورسان و یکی از بزرگترین درندگان زمین شناخته شده‌است که حدود ۱۳٬۵ متر طول، ۵ متر ارتفاع و بیش از ۱۰ تن وزن داشته‌است اما ممکن بود یک نر وزنش هم حتی به ۱۵ تن نیز برسد. تیرانوسور دایناسورهای اردک‌منقار (هادروسور)^[۱۱] و شاخ‌چهره^[۱۲] را شکار می‌کرده اگرچه کارشناسان عقیده دارند او یک لاشه‌خوار بوده‌است.

نمونهٔ اسکلت کامل تیرانوسور در موزه ژوراسیک آستوریاس در اسپانیا

تا کنون حدود ۳۰ قطعه فسیل از تی‌رکس پیدا شده است که اکثر آن‌ها کامل‌اند. یکی از نمونه‌های کامل آن در موزه ژوراسیک آستوریاس در اسپانیا نگهداری می‌شود. حدود صد سال از کشف تیراناسوروس رکس می‌گذرد و از آن زمان این حیوان از درنده ترین ٫ بزرگترین و قویترین موجودات تاریخ به شمار می‌آید. تی رکس بیش از ۱۰ تن وزن داشت و هنگامی که این حیوان بزرگ حمله را شروع می‌کرد هیچ چیز نمی‌توانست مانع او شود.

محتویات

ویژگی‌ها

تی رکس را تیرانوزوروس رکس هم می‌شناسند. او قوی ترین گوشتخوار و سلطان دایناسورها را هم می‌شناسند. وحشتناک ترین گازها را او می‌گیرد و نقطهٔ ضعفش گردنش است. (مانند بقیهٔ تیراناسورها). او دستان بسیار کوچکی دارد؛ ولی سرعت خوب از ویژگی‌هایش است

توصیف

تیراناسور بزرگترین گوشتخوار تمام ادوار تا کنون بوده است. بزرگترین اندازهٔ کاملش ۱۳٫۴ متر طول و ۵٬۱ متر ارتفاع تا کپل و وزنش هم در سال‌ها مختلف تخمین‌های مختلفی زده شده است. از حداکثر ۹٫۸ تن تا حداقل ۶٬۹ تن و تحقیقات بعدی وزن را بین ۷ تا ۱۰٬۶ تن تخمین می‌زنند. ولی جدید ترین تحقیقات وزن را بین ۸ تا ۱۴ تن تخمین زده اند(در سال ۲۰۱۳ با پیشرفته ترین دستگاه های تخمین وزن حساب شده است). آیا این را می‌دانستید که یک تی رکس نر ۶۰۰۰ کیلو از یک فیل سنگینتر بود. تی رکس های ماده معمولا ۱۲ متر طول داشتند و وزنشان بین ۷٬۹ تا ۹ تن بوده و تی رکس های نر ۱۳ تا ۱۳٬۵ متر طول و بین ۸ تا ۱۴ تن وزن داشته اند. در هر حال تیراناسور بزرگتر از معروفترین تروپود دوره ژوراسیک یعنی آلوسور بوده است؛ و مقدار بسیار ناچیزی کوچکتر از گوشتخوارهای دوره کرتاسه مثل اسپینوسور و جیگانوتوسور بوده است.

مقایسه دایناسورهای ددپای غول‌پیکر، تیرانوسور ارغوانی است.

گردن تی رکس مانند تروپودها بشکل طبیعی بصورت S شکل منحنی یافته بود. اما برای تحمل سر سنگین تی‌رکس کوتاه و ماهیچه‌ای بود. اندام‌های جلویی بلند بودند ولی گمان می‌رود که فقط دو انگشت داشتند. اما یک گزارش چاپ نشده تا سه انگشت را در یک اثر باقی‌مانده از پنجه جانور ذکر می‌کند. اما اندام‌های عقبی (پاها) در مقایسه با تروپودها نسبت به بدن بلندترین اندازه بودند. دو بلند و سنگین بود و گاهی شامل ۴۰ مهره می‌شد، و برای حفظ توازن بدن و سر سنگین استفاده می‌شده است. برای جبران بدن بسیار بزرگ جانور بسیاری از استخوان‌های سراسر اسکلت تیراناسور توخالی بودند؛ که این باعث کاهش وزن بدون تقلیل رفتن قدرت و نیرو حیوان می‌شد.

تاریخچه زندگی

پیدا شدن چند نمونهٔ جوان از تیراناسور به دانشمندان این اجازه را داد که بتوانند سرعت رشد این موجودات را بفهمند. کوچکترین نمونه یافت شده وزنش ۲۹٫۹ کیلوگرم تخمین زده می‌شود، در حالی که در همان زمان تیراناسورهای بزرگ وزنی بالغ بر ۱۲۰۰۰ کیلوگرم داشته‌اند. بررسی‌های بافت‌شناسی نشان می‌دهد که یک تیراناسور استخوان‌هایش فقط دو سال قبل از مرگش پیر و فرسوده شده بودند. این دایناسور ۲۸ سال عمر داشته است که حداکثر عمر تخمین زده شده برای تیراناسور می‌باشد.

تیرانوسارید